Jan Paweł II do Ruchu Światło-Życie

1976 Kraków Komisja Apostolstwa Świeckich

5 XII 1976

Spotkanie Ruchu Światło-Życie z Komisją Episkopatu do spraw Apostolstwa Świeckich w Krakowie

Całościowa prezentacja Ruchu Światło-Życie wobec Komisji Episkopatu do spraw Apostolstwa Świeckich, której przewodniczył kard. K. Wojtyła (...) trwała (...) cały dzień 5 XII 1976 r. rozpoczynając się wprowadzeniem ks. kard. K. Wojtyły, po którym nastąpiło dłuższe ogólne przedstawienie Ruchu Światło-Życie przez ks. F. Blachnickiego jako ruchu formacyjnego apostolstwa świeckich. Kolejne trzy wypowiedzi uzupełniające tę prezentację ogólną pokazały konkrety pracy formacyjnej ruchu, mianowicie (...) rolę liturgii jako zasady koncentracji pracy formacyjnej Ruchu Światło-Życie, (...) odnowę rodzinnego katechumenatu jako cel ruchu wspólnoty rodzinnej, (...) program formacyjny wspólnot akademickich Ruchu Światło-Życie. Po tych wypowiedziach stanowiących świadectwo samoświadomości ruchu na tamtym etapie jego rozwoju ks. Kardynał zachęcił wszystkich uczestników spotkania do dyskusji, a po jej zakończeniu podsumował całość obrad ukazując ich sens. Wskazał również na kierunek rozwoju dla Ruchu Światło-Życie w świetle jego zadań widzianych od strony Komisji do spraw Apostolstwa Świeckich uwzględniając to, co ruch odkrywa jako swój charyzmat przeznaczony na służbę wspólnocie całego ludu Bożego.

Ks. F. Blachnicki, Godziny Taboru. Carlsberg-Lublin 1989, s. 53.

Wprowadzenie

Komisja do spraw Apostolstwa Świeckich, która tutaj na tej sali drugi dzień z kolei odbywa swoje zebranie, stara się nawiązywać kontakty z różnymi środowiskami i osobami, które w Kościele polskim urzeczywistniają apostolstwo świeckich. Tegoroczne zebranie zimowe przewidzieliśmy jako spotkanie z ruchem najczęściej w Polsce znanym pod nazwą oaz, chociaż właściwie nazwa tego ruchu jest jeszcze inna; znamy go jako Ruch Żywego Kościoła, czy też dzisiaj określa się go jako Ruch Światło-Życie.

Otóż Komisja do spraw Apostolstwa Świeckich, która tutaj jest na sali zgromadzona, gości dzisiaj właśnie reprezentację Ruchu Światło-Życie i pragnie w spotkaniu z przedstawicielami tego ruchu przyjrzeć się i poznać, jaka jest rola apostolstwa świeckich, laikatu, reprezentowana przez ten właśnie ruch. Jest to dla nas zagadnienie bardzo interesujące z wielu punktów widzenia. Przede wszystkim z punktu widzenia faktu. Ruch Światło-Życie jest pewnym faktem dość dziwnym z tego powodu, że zasadniczo od prawie 30 lat (to znaczy tak długo jak istnieje nasza obecna rzeczywistość), znikły w Polsce organizacje laikatu czyli organizacje apostolstwa świeckich. Całe nasze apostolstwo świeckich z punktu widzenia organizacyjnego znalazło się w próżni, w impasie. Z tego też nasza Komisja zdawała sobie sprawę od początku, to znaczy od dziesięciu lat, odkąd rozpoczęła swoje działanie.

Ruch nie jest oczywiście organizacją w znaczeniu tradycyjnym, nie jest katolickim stowarzyszeniem młodzieży męskiej czy żeńskiej, nie jest katolickim stowarzyszeniem robotników jak na przykład sławne na Zachodzie J.O.C. (Jeuneuse Ouvrière Chrétienne), ani też żadną inną podobną organizacją. Niemniej trudno jest nie dostrzec, że posiada pewne formy organizacyjne, które chociaż nie podpadają pod tradycyjne kategorie, niemniej formami takimi są. Jest to więc o tyle interesujące jako fakt, że tego rodzaju struktura, tego rodzaju ruch, z takimi właściwymi sobie formami, jednak się w tej naszej rzeczywistości pojawił, rozwija się i trwa. Jest to więc dla nas interesujące przede wszystkim jako fakt.

Następnie jest to dla nas interesujące jako pewna formacja świeckich, ponieważ ten ruch i różne środowiska, które wykazują swoją do niego przynależność, skupia przede wszystkim ludzi świeckich. Przez jakiś czas uważaliśmy, że skupia przede wszystkim młodzież i to młodzież raczej w wieku szkół średnich, a także podstawowych, ponieważ punktem wyjścia tego ruchu jest tak zwana służba liturgiczna i właściwie taka jest jego kwalifikacja wobec Konferencji Episkopatu. Obecny tutaj biskup Tadeusz Błaszkiewicz jest ze strony Episkopatu opiekunem Duszpasterstwa Służby Liturgicznej i dlatego ma najbardziej urzędowe — że tak powiem — kanoniczne kontakty z ruchem. Ze względu na to właśnie, że jest to ruch, który skupia świeckich, który skupia młodzież, interesującą dla nas rzeczą, obok faktu istnienia takiego ruchu, jest formacja laikatu, którą ten ruch reprezentuje, którą prowadzi, a więc jakieś założenia, zasady i skutki tej formacji. To wszystko nas jako Komisję do spraw Apostolstwa Świeckich ogromnie interesuje. A  więc po pierwsze fakt, po drugie formacja, kształtowanie świeckich przez ten ruch, będzie stanowiło temat naszej wymiany myśli w czasie dzisiejszego spotkania.

Jako Komisja do spraw Apostolstwa Świeckich zajmujemy się Ruchem Światło-Życie jako jednym z możliwych, a także już faktycznych przejawów realizacji apostolstwa świeckich w naszych warunkach, ponieważ szukamy w ogóle dróg tego apostolstwa w tych warunkach, które nie sprzyjają apostolstwu świeckich z różnych powodów. Apostolstwu świeckich nie sprzyja również brak pewnych środowisk, pewnych organizacji, w każdym razie brak środowisk organizacyjnych. Dlatego też droga, którą znalazł ks. prof. F. Blachnicki i jego ruch w naszej rzeczywistości jest bardzo interesująca. Pragniemy jako Komisja Apostolstwa Świeckich zastanowić się nad tym, o ile ten fakt może mieć charakter wzoru, o ile mianowicie w ogóle apostolstwo świeckich, a zwłaszcza formację świeckich katolików w Polsce można by prowadzić po podobnej, jeśli nie tej samej linii.

To są pytania, z którymi dzisiaj Komisja Apostolstwa Świeckich pragnie się zwrócić do zgromadzonych tutaj gości, którzy albo reprezentują sam ruch oazowy albo też interesują się tym ruchem z różnych powodów.

Ks. F. Blachnicki, Godziny Taboru. Carlsberg-Lublin 1989, s. 53-55.

Zagajenie dyskusji

Jeżeli stoimy wobec intensywnej (wszystko jedno w jakim znaczeniu i z jakiego powodu) dechrystianizacji, to właściwym podejściem i właściwą odpowiedzią Kościoła na to musi być intensywna chrystianizacja. My właśnie taki przejaw tej intensywnej chrystianizacji widzimy w oazach.

Chcielibyśmy wobec tego postawić sobie pytanie: Jak z tego przykładu, z tego wzorca chrystianizacji skorzystać nie tylko w obrębie ruchu, ale także, o ile możności – na zewnątrz?

Ks. F. Blachnicki, Godziny Taboru. Carlsberg-Lublin 1989, s. 76.

Podsumowanie obrad

Chciałbym podsumować ze swojej strony to dzisiejsze spotkanie. Ażeby podsumować, trzeba cofnąć się do punktu wyjścia, do założeń tego spotkania pomiędzy Komisją do spraw Apostolstwa Świeckich i Ruchem Światło-Życie. Powiedziałem to rano zagajając spotkanie. Znając jego treść, trzeba by stwierdzić, co następuje:

Komisja do spraw Apostolstwa Świeckich otrzymała bardzo wyczerpującą informację na temat tego ruchu. Dowiedzieliśmy się, w jakim stopniu ten ruch jest ruchem laikatu, o ile dokonuje się w nim zwłaszcza pewna formacja świeckich, w jakim zakresie się dokonuje i jaką metodą. To wszystko zostało tutaj w sposób bardzo systematyczny przekazane. Samo to jest już dla Komisji cenne, ponieważ powinna ona być świadoma różnych faktów ze swojej dziedziny. Oazy są faktem ważnym w dziedzinie powierzonej Komisji do spraw Apostolstwa Świeckich. Jesteśmy więc w tej chwili lepiej poinformowani. Jest to na pewno zysk naszego dzisiejszego spotkania.

Czy czujemy się bardziej odpowiedzialni jako Komisja Episkopatu za ruch oazowy? Trudno na to pytanie odpowiedzieć wprost. Zdaje mi się, że ruch oazowy ma swój przydział już w całej strukturze Kościoła. Ruch ten to jednak wielka rzeczywistość, wielka wspólnota, jakoś wewnętrznie zorganizowana. Ksiądz Biskup, który przede mną przemawiał (Tadeusz Błaszkiewicz) jest z ramienia Konferencji Episkopatu opiekunem Duszpasterstwa Służby Liturgicznej, a cały ruch oazowy na tym gruncie się głównie rozwija. Powiązanie z Konferencją Episkopatu w punkcie Komisji do spraw Apostolstwa Świeckich jest oczywiście sprawą otwartą. Myślę, że jest to po informacjach, jakie dziś otrzymaliśmy, jeszcze bardziej sprawą otwartą. Komisja do spraw Apostolstwa Świeckich wreszcie może w tę stronę patrzeć, może w  tym kierunku szukać oparcia i współpracy, szukać także jakiejś pomocy w  zadaniach sobie powierzonych, ale nie ma chyba podstaw do tego, by ten wspaniały ruch sobie przyporządkowywać. Są inne przyporządkowania bezpośrednie, a nasze jest tylko pośrednie. To są wnioski czysto organizacyjne w ramach tego zebrania.

Jednakże trzeba powiedzieć, że tematyka zebrania szła o wiele szerzej, bo poruszyła tutaj bardzo wiele spraw, które poza tymi wnioskami organizacyjnymi muszą nas niepokoić, muszą nas nurtować.

Ruch oazowy pozostaje w jakimś szczególnym stosunku do całego Kościoła w Polsce, z niego wyrasta i do niego chce wracać, jemu chce służyć. Pozostaje w stosunku do Kościoła rozumianego najszerzej i w stosunku do Kościoła rozumianego w sposób najbardziej konkretny, to znaczy do parafii. Myślę, że trzeba, ażebyśmy, nasza Komisja i wiele innych Komisji, usłyszały to, co ks. F. Blachnicki powiedział tutaj na początku: ruch wychodzi z tych struktur realnych, konkretnych, odwiecznych, tych wspólnot, które składają się na Kościół, także parafii i chce do nich wracać. I tutaj, zdaje się, jest podstawowy problem z punktu widzenia wielu dziedzin Kościoła, wielu Komisji Episkopatu, między innymi także i naszej, mianowicie: to wychodzenie i to wracanie.

Jak ono się dokonuje? Z jednej strony w wypowiedzi pioniera, twórcy i kierownika słyszymy, że taka jest zasadnicza tego ruchu orientacja; z drugiej strony z wypowiedzi tutaj usłyszanych i gdzie indziej dowiadujemy się, że są na tym punkcie pewne opozycje, to znaczy, że ta parafia, ten Kościół lokalny, któremu ruch oazowy chce służyć (chce służyć właśnie w zakresie apostolstwa świeckich, kształtując, formując świeckich), ta parafia jest często temu ruchowi przeciwna z powodu jakichś tam założeń, przesłanek, skłonności, dyspozycji czy antydyspozycji tkwiących zwłaszcza w duszpasterzach. Bardzo często duszpasterz nie jest przeciwny, ale nie dość efektywnie z ruchem współpracuje. Owszem, nawet daje swoich ludzi, godzi się, aby młodzież szła, nawet i starsi, ale potem nie umie tych ludzi wykorzystać. Jest jakiś problem, który swego czasu ks. bp Jan Pietraszko scharakteryzował jako antytezę klerykalizacji: laikatyzacja. Mnie się zdaje, że w Kościele polskim rozumianym konkretnie jako parafia trzeba to konkretnie i jasno stawiać.

Parafia tradycyjna, ta potrydencka, to parafia o jednym centrum, o jednym podmiocie odpowiedzialności, a więc Kościół aktywny, nauczający, pasterzujący wobec szerokiego kręgu wiernych pasywnych, biernych, słuchających. Przetwarzanie tego modelu w kierunku modelu wspólnotowego jest oczywiście zadaniem naszych czasów. Zdaje się, że ruch oazowy w to przede wszystkim chce trafić, on jest zaadresowany do parafii post-oazy, do parafii przyszłości, nie do tej, jaką ona była i wciąż jeszcze jest siłą ciężkości. I stąd są te opozycje.

Co należy robić dla rozładowania opozycji pomiędzy ruchem oazowym i jego wkładem w formowanie świeckich a parafią, gdzie często jest po prostu tylko nieumiejętność wchłonięcia i wykorzystania owoców pracy oazowej? Oczywiście trzeba by przeobrażać świadomość przede wszystkim duszpasterzy, może także świadomość uczestników oaz. Bo jeżeli po oazie nie dochodzi do spotkania pomiędzy duszpasterzami a uczestnikami oaz to często i dlatego, że za daleko od siebie stoją. Możliwość przybliżenia się jest po stronie oaz. Ruch oazowy, jeżeli ma plany systematycznej, sukcesywnej przebudowy parafii, to nie jest to tylko ruch dla siebie. To jest ruch wyraźnie zaadresowany do modelu polskiej parafii, a w pewnym sensie do modelu polskiego Kościoła, skoro Kościół się konkretyzuje w parafiach.

Więc życzę, żeby ten ruch i jego kierownictwo, zwłaszcza ks. prof. F. Blachnicki, znalazł jeszcze model współpracy z parafią, żeby zabrał się do pracy na temat metody czy metodyki spotkania. Bo na razie na tych wykresach mamy pewne analizy istotowe mówiące jak powinno być. Ale czy nie trzeba by jeszcze próbować opracowania obrazu współczesnej parafii, takiej jaka ona jest (oczywiście z wszystkimi jej odmianami) oraz opracowania pewnej pragmatyki spotkania pomiędzy parafią a ruchem, pragmatyki pracy, która miałaby prowadzić do stopniowego przeobrażenia tej parafii.

To byłoby zadanie z kolei do omówienia na wielu szczeblach i z przedstawicielami Episkopatu i z duszpasterzami w poszczególnych diecezjach. Chodzi po prostu o system coraz głębszego spotykania się, to znaczy sukcesywnego kształtowania nowego modelu parafii. Oczywiście wynika z tego ważny wniosek: przygotowania do tej sprawy duszpasterzy młodych, którzy już duszpasterzują, prowadzą parafie, działają w parafiach. Tutaj niewątpliwie sprawa przedstawia się dużo lepiej; zdaje się, że bardzo duża liczba księży przechodzi przez ruch oazowy. Także dużo uczestników oaz trafia do seminariów.

W każdym razie, jakkolwiek przedstawiony problem przekracza kompetencje naszej Komisji, to jednak jako biskupi, kapłani i świeccy zaangażowani w sprawę autorealizacji Kościoła na miarę naszych czasów, czujemy potrzebę posuwania naprzód tego procesu. Cieszymy się z tego, że się zaczyna i że ma swoje bardzo dojrzałe objawy.

Ks. F. Blachnicki, Godziny Taboru. Carlsberg-Lublin 1989, s. 80-83.